Gecekondunun/yapının tazminatsız olarak yıktırılması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin AYM kararı

Anayasa Mahkemesi 20/7/2023 tarih ve 2020/7956 başvuru no.lu kararında özetle aşağıdaki şekilde hüküm vermiştir:

Başvurucu, başvuru konusu gecekondunun 1985 yılından önce yapıldığını, gecekonduyla ilgili imar affına başvurduğunu, idarenin af başvurusunu sonuçlandırmadığını ve hukuka aykırı olarak yapının yıkıldığını belirterek zararın tazmin edilmemesinden yakınmaktadır.

Anayasa Mahkemesi, olay ve olguları somut başvuru ile benzer nitelikte olan İrfan Öztekin (B. No: 2014/19140, 5/12/2017), Rifat Algan (B. No: 2014/19138, 22/2/2018), Durali Gümüşbaş (B. No: 2015/6427, 10/10/2018) ve Abbas Özçelik ve diğerleri (B. No: 2016/3193, 29/5/2019)kararlarında uygulanacak anayasal ilkeleri belirlemiştir. Bu çerçevede söz konusu kararlarda; şehir planlaması ile ilgili düzenlemelere aykırı şekilde inşa edilmiş olması sebebiyle idari makamlarca yapının her an yıkılması mümkün bulunmasına rağmen bu yönde bir girişimde bulunulmaması ve önlem alınmaması, uzunca bir süre bu duruma sessiz kalınması, esasen yapı sebebiyle vergi tahsil edilmesi veya yapının kamu hizmetlerinden yararlandırılması suretiyle bu alanlarda sosyal ortam ve aile ortamının oluşturulmasına izin verilmesi hâlinde, inşa edilen yapının kullanılmasından kaynaklanan ekonomik değerin mülk oluşturduğu belirtilmiştir. Bununla birlikte derece mahkemelerinin sadece binanın ruhsatsız olduğu olgusundan hareket edip olayın gelişiminde kamu makamlarının edilgen tutumunu dikkate almamaları, bütün zarara tek başına başvurucuların katlanması sonucuna yol açmasının başvuruculara şahsi olarak aşırı ve olağan dışı bir külfet yüklediği sonucuna ulaşmıştır.

Somut başvuruda, 1985 yılından önce yapıldığı anlaşılan gecekondunun 2015 yılında yıkıldığında yapının uzun otuz yılı aşkın süre kamu hizmetinden yararlandığı anlaşılmaktadır. Buna göre anılan kararlarda açıklanan ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.

Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

Şeklinde değerlendirmede bulunulduktan sonra başvuran lehine tazminata hükmedilmiş ve hak ihlalinin giderilmesi için dosya yeniden İdare Mahkemesi’ne gönderilmiştir.